Φωτογραφική Μηχανή SLR

Η Φωτογραφική Μηχανή

Η φωτογραφία έχει καθιερωθεί πλέον ως μια από τις πιο αναγνωρισμένες τέχνες, αλλά

και μέσα επικοινωνίας και καταγραφής της ανθρώπινης εξέλιξης. Μέσα στον κόσμο

των μηχανών, που αποτελούν το μέσο υλοποίησης της, ένα είδος έχει ξεχωρίσει ως το

πιο αποτελεσματικό και δημιουργικό και χαίρει σήμερα γενικής αποδοχής από τον

κόσμο της φωτογραφίας. Πρόκειται για τις SLR 35 mm με πεντάπρισμα, τις πιο

διαδεδομένες μηχανές μεταξύ επαγγελματιών και ερασιτεχνών φωτογράφων. Σε αυτή

την εργασία θα δούμε τα γεγονότα και θα προσπαθήσουμε να βρούμε τα αίτια που

οδήγησαν στην εξέλιξη της.

1. Περιγραφή των SLR μηχανών 35 mm

    1.1. Τι σημαίνει SLR

Η λέξη SLR σημαίνει single-lens-reflex. Από το όνομα αυτό καταλαβαίνουμε κάποια

πράγματα για τις μηχανές αυτού του είδους. Η λέξη reflex βγαίνει από τη λέξη

reflection και σημαίνει ότι υπάρχει ένας καθρέφτης μέσα στη μηχανή. Ο καθρέφτης

επιτρέπει να βλέπεις και να τραβάς μέσα από τον μοναδικό φακό (single lens). Οι

αρχές αυτές ισχύουν για όλες της SLR μηχανές και δίνουν στις μηχανές τη

δυνατότητα να βλέπουν μέσα από το φακό (Through The Lens viewing - TTL). Το φως

που περνάει μέσα από το φακό ανακλάται πάνω στον κατεβασμένο καθρέφτη και

περνάει μέσα από την οθόνη θέασης (viewing screen), ώστε να μπορεί να το δει ο

φωτογράφος.

     1.2. Ειδικά χαρακτηριστικά της SLR 35mm

Ένα πρόβλημα που δημιουργείται από την χρήση καθρέφτη είναι η αντιστροφή του

ειδώλου. Το φως φτάνει στο μάτι του φωτογράφου αντεστραμμένο με αποτέλεσμα η

κίνηση στον πραγματικό κόσμο να αντιστρέφεται, γεγονός που δημιουργεί

προβλήματα στην σωστή παρακολούθηση κινούμενων αντικειμένων από τον

φωτογράφο. Το γεγονός αυτό αντιμετωπίζεται με ένα πεντάπρισμα (ένα πρίσμα από

οπτικό γυαλί με πέντε πλευρές), μέσα στο οποίο το είδωλο της εικόνας γυρίζει προς

την σωστή κατεύθυνση. Οι SLR 35mm έχουν αυτό το εξάρτημα ενσωματωμένο, σε

αντί8εση με SLR άλλων μεγεθών.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό των SLR 35mm είναι ύπαρξη φωτόμετρου μέσα στη

μηχανή. Το φωτόμετρο είναι ένα εργαλείο που επιτρέπει την μέτρηση του φωτός που

ανακλάται από το αντικείμενο που θα φωτογραφηθεί, στοιχείο απαραίτητο για τη

σωστή απόδοση του φωτισμού και των χρωμάτων του. Παρόλο που χρησιμοποιείται

και από άλλα είδη μηχανών, πουθενά η χρήση του δεν είναι τόσο 'επικερδής' όσο στις

SLR 35mm, όπως θα δούμε παρακάτω.

    1.3. Πλεονεκτήματα των SLR μηχανών

Το κυριότερο πλεονέκτημα των SLR μηχανών, από τεχνικής άποψης, είναι ότι ο

φωτογράφος μπορεί να δει τη σκηνή που τραβάει μέσα από τον φακό που θα

χρησιμοποιήσει. Αυτό του επιτρέπει ακριβές καδράρισμα τις εικόνας χωρίς τα

προβλήματα που δημιουργεί η παράλληλη θέαση (parallax error). Επίσης του δίνει τη

δυνατότητα να βλέπει που ακριβώς είναι εστιασμένη η εικόνα του, πράγμα αδύνατο

για τις viewfinder μηχανές ή τις TLR.

Όμως αυτό δεν είναι το μοναδικό τους πλεονέκτημα. Το γεγονός ότι το φως μετριέται

μέσα από τον φακό επιτρέπει την καλύτερη μέτρηση του φωτός και εκτίμηση των

παραμέτρων της λήψης. Τα αποτελέσματα είναι πιο καλά από ένα φωτόμετρο χειρός,

γιατί μας λένε το πραγματικό φως που επιτρέπει ο φακός να περάσει. Επίσης οι SLR

μηχανές έχουν τις μεγαλύτερες επιλογές σε κάθε είδους εξοπλισμό, γεγονός που δίνει

στο φωτογράφο πολύ μεγάλες δυνατότητες διαφορετικών λήψεων με σχετικά εύκολο

τρόπο.

Όλα τα παραπάνω δείχνουν το πραγματικά μεγάλο πλεονέκτημα των SLR μηχανών. Ο

χρήστης τους έχει πολύ μεγαλύτερο έλεγχο τη στιγμή της λήψης από οποιαδήποτε

άλλη μηχανή. Όλες οι παράμετροι μπορούν να ελεγχθούν σχετικά εύκολα, το

καδράρισμα του θα είναι πάντα σωστό και τα αποτελέσματα, κυρίως για τον

ερασιτέχνη φωτογράφο, αισθητά καλύτερα.

    1.4. Μειονεκτήματα των SLR μηχανών

Εκτός όμως από πλεονεκτήματα η SLR έχει και αρνητικά στοιχεία. Είναι αρκετά πιο

ακριβές από τις αντίστοιχες viewfinder, αν και στοιχίζουν τελικά λιγότερο, για κάποιον

που θέλει ποικιλία στους τρόπους έκθεσης. Επίσης, λόγο της κατασκευής τους, είναι

λιγότερο συμπαγής, άρα πιο εύθραυστες, ζυγίζουν περισσότερο, κάνοντας τις πιο

δύσχρηστες, και κάνουν περισσότερο θόρυβο. Τέλος, δεν μπορούν να

χρησιμοποιηθούν από τον αδαή φωτογράφο, καθώς απαιτούν κάποιες βασικές

γνώσεις χρήσης.

2. Η ιστορία των SLR 35mm

    2.1. Η εξέλιξη των viewfinder μηχανών

Όσο και αν στην αρχή φαίνεται περίεργο, η εξέλιξη των SLR μηχανών 35mm οφείλει

πολλά στις viewfinder. Αυτό συμβαίνει για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί πολλές από τις

εξελίξεις που έγιναν πάνω στις μηχανές αυτές χρησιμοποιήθηκαν μετά από τις SLR και

δεύτερον, γιατί _____είναι μια εταιρία που έγινε διάσημη από τις viewfinder μηχανές που

δημιούργησε την πρώτη SLR 35mm με πεντάπρισμα, η Zeiss. Από την ιστορία τους

αυτή θα εξετάσουμε μόνο τα κομμάτια που έχουν άμεσο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη

των SLR 35mm.

Ένας από τους πρώτους μεγάλους σταθμούς στην τεχνική κατασκευής φωτογραφικών

μηχανών γενικότερα είναι το 1890. Είναι η χρονιά που θα ιδρυθεί το Carl Zeiss

Foundation. Πρόκειται για από τις πιο σημαντικές εταιρίες κατασκευής φακών η οποία

υπό την καθοδήγηση του οπτικού μαθηματικού Dr. Paul Rudolph θα δώσει μετά από

έξι χρόνια, το 1896, τον Planar, έναν φακό που διόρθωνε πολλά από τα προβλήματα

που αντιμετωπίζουν οι φακοί ακόμα και μέχρι σήμερα. Η εταιρία αυτή θα

πρωτοπορήσει στην κατασκευή φακών, δίνοντας γενικότερη ώθηση στην επιστήμη

της φωτογραφίας.

Η άλλη μεγάλη εταιρία στο χώρο των viewfinder μηχανών, και ίσως η μεγαλύτερη

σήμερα, είναι η Leica. Είναι μια εταιρία κατασκευής φακών και μικροσκοπίων που

όμως το 1925 θα προκαλέσει μια πραγματική επανάσταση στο χώρο της φωτογραφίας

παρουσιάζοντας την πρώτη μηχανή 35mm η οποία και θα δώσει το όνομα της στην

εταιρία, μια ιδέα του Oscar Barnack που δούλευε στην εταιρία και το 1912 είχε

κατασκευάσει το πρωτότυπο. Ο αντίκτυπος αυτής της μηχανής ήταν μεγάλος και εν

μέρει συνεχίζεται ακόμα και στις μέρες μας. Η μηχανή αυτή ήταν μικρότερη από

οτιδήποτε άλλο κυκλοφορούσε εκείνη την εποχή, και κατά συνέπεια πολύ πιο

εύχρηστη, ενώ δεν υστερούσε καθόλου, αντίθετα μάλιστα, σε ποιότητα. Ενώ μέχρι

τότε οι φωτογράφοι έπρεπε να κουβαλούν μεγάλα και δύσχρηστα κουτιά-μηχανές, ή

ακόμα χειρότερα μικρά εργαστήρια, μαζί τους. Τώρα το μόνο που χρειάζονταν ήταν

μια εύχρηστη μηχανή που μπορούσαν να χειριστούν άνετα, κυρίως από άποψη

βάρους. Από τότε, και ακόμα και στις μέρες μας, έχει γίνει το συνώνυμο της επιλογής

για τους κορυφαίους φωτογράφους.

Η Zeiss αντέδρασε αμέσως, αγοράζοντας 4 εταιρίες κατασκευής φωτογραφικών

μηχανών, σε μια προσπά8εια να χτυπήσει την επιτυχία της Leica. Πράγματι, μετά από

7 χρόνια, το 1932, θα παρουσιάσει το αντίπαλο δέος την Contax, η οποία είχε έναν

μεγάλο αριθμό από εντυπωσιακά χαρακτηριστικά, από τα οποία οι εναλλασσόμενοι

φακοί με σύστημα bayonet και η αποκαλούμενη πλάτη για ευκολία αλλαγής φιλμ

διατηρούνται μέχρι σήμερα (και φυσικά πέρασαν και στις SLR μηχανές). Από εκεί και

πέρα οι δύο εταιρίες ανέπτυσσαν τα μοντέλα τους μέχρι την αρχή του πολέμου.

    2.2 Η εξέλιξη των SLR μηχανών

Η ιστορία των SLR μηχανών είναι πολύ παλιά. Ήδη από το 1894, ή ίσως και

παλαιότερα, υπήρχαν μηχανές η οποίες χρησιμοποιούσαν έναν καθρέφτη για να

στείλουν το φως που περνούσε από το φακό στο μάτι του φωτογράφου. Από αυτές

μπορούμε να ξεχωρίσουμε την Graflex, λόγο κυρίως της καταπληκτικής διάρκειας της

στο χρόνο (περίπου 60 χρόνια) και την ύπαρξη διαφράγματος εστιακού επιπέδου.

Από εκεί και πέρα τίποτα σημαντικό δεν συμβαίνει στο χώρο των SLR μέχρι το 1936.

Τη χρονιά αυτή η Ihagee Dresden θα παρουσιάσει την πρώτη SLR 35mm (χωρίς

πεντάπρισμα), μια πραγματικά πρωτοποριακή κατασκευή, που θα αποτελέσει τον

πρόγονο όλων των υπολοίπων SLR 35 mm και θα τις καθιερώσει στη συνείδηση του

κοινού. Αξιοσημείωτο είναι ότι μαζί με τα σχέδια της μηχανής, από τον Karl

Nuchterlein, κατατέθηκαν ως πατέντα τα σχέδια για φωτομέτρηση μέσα από τον φακό

(TTL). Την ίδια περίοδο η Zeiss δούλευε στο πρωτότυπο της δικής της SLR μηχανής.

    2.3. Η επιρροή των πολέμων και η τελική εφεύρεση

Ατυχώς οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι καθυστέρησαν την ανάπτυξη της φωτογραφικής

μηχανής και ειδικά της SLR 35mm με πεντάπρισμα. Ήδη ο Ά παγκόσμιος πόλεμος

καθυστέρησε 10 χρόνια την υλοποίηση της Leica. Όμως ο ΄Β παγκόσμιος πόλεμος

αποτέλεσε πραγματική καταστροφή για την βιομηχανία της φωτογραφίας. Οι πιο

σημαντικές εταιρίες, Zeiss, Ihagee, Leica, ήταν γερμανικές, με πολλαπλά αρνητικά

αποτελέσματα. Ήδη στην Zeiss είχαν σταματήσει να παράγουν μηχανές από το 1937,

προκειμένου να αναπτύξουν στρατιωτικά οπτικά. Η Ihagee ως ολλανδική εταιρία σε

γερμανικό έδαφος πέρασε σε κρατικά χέρια, λόγο της πολεμικής νομοθεσίας, λίγο

μετά την αρχή του πολέμου. Όταν η Γερμανία άρχισε να βομβαρδίζεται, τα

περισσότερα εργοστάσια καταστράφηκαν (η Ihagee καταστράφηκε ολοσχερώς και

διαλύθηκε από την κυβέρνηση), τα πρωτότυπα SLR της Zeiss χάθηκαν, και πολλοί

άνθρωποι που δούλευαν για την ανάπτυξη των μηχανών πέθαναν. Αμέσως μετά τον

πόλεμο η διάσπαση της Γερμανίας οδήγησε και στην διάσπαση της Zeiss, σε ανατολική

και δυτική. Τα δύο τμήματα συνέχισαν ανεξάρτητα, με το ανατολικό να προσπαθεί για

την δημιουργία SLR, βασισμένο σε κάποια σχέδια που είχαν βρεθεί.

Πράγματι, το 1949 παρουσίασαν την πρώτη SLR με πεντάπρισμα 35 mm την Contax

S, που μπορούμε να θεωρήσουμε και την κατάληξη αυτής της ασυναίσθητης

προσπάθειας για πάνω από μισό αιώνα για τη δημιουργία μιας αξιόπιστης και

λειτουργικής SLR που δεν θα υπέφερε από το πρόβλημα του αντεστραμμένου

ειδώλου, θα ήταν μικρή και εύχρηστη από τον φωτογράφο. Μετά από τρία χρόνια το

δυτικό τμήμα παρουσίασε την δικιά της SLR και από τότε η μηχανή εξελίσσεται με την

προσθήκη διαφόρων εξαρτημάτων, όπως το εσωτερικό φωτόμετρο, και την αύξηση

των επιλογών σε είδη εξοπλισμού.

3. Αίτια για τη δημιουργία της SLR 35mm

    3.1. Η ανάπτυξη της φωτογραφίας ως τέχνη

Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία, που έδωσαν ώθηση στην εξέλιξη της

φωτογραφίας είναι η αποδοχή της ως μιας από τις τέχνες. Τον 19ο αιώνα η

φωτογραφία θεωρούνταν ως μία προέκταση της ζωγραφικής. Για αυτό ήταν υπεύθυνη

και η τεχνική της φωτογραφίας, η οποία απαιτούσε πολύ μεγάλους χρόνους έκθεσης,

επιτρέποντας μόνο τη φωτογράφηση στημένων στατικών στιγμών ή τοπίων, σε πλήρη

συμφωνία με τα ζωγραφικά ρεύματα της εποχής. Ούτως ή άλλως κανείς από τους

εφευρέτες και πρώτους πρακτικούς της φωτογραφίας δεν τη θεώρησε ως καινούρια

τέχνη.

Στις αρχές του 20ου αιώνα γίνεται η προσπάθεια για αποκατάσταση του κύρους της

φωτογραφίας με ‘Απόστολο Παύλο’ (sic) του κινήματος τον Alfred Stieglitz. Σιγά σιγά

η φωτογραφία αναδεικνύεται και αποκόπτεται από την ζωγραφική, αν και επηρεάζεται

από τα διάφορα ζωγραφικά ρεύματα. Η φωτογραφία έχει γίνει ήδη δημοφιλείς στον

κόσμο, γεγονός που αποτελεί κίνητρο για την παραπέρα ανάπτυξη της, αλλά τώρα

δείχνει ότι είναι και ανεξάρτητη, ελεύθερη να τραβήξει το δικό της δρόμο. Σε αυτό

βοηθάει και ο Ά παγκόσμιος πόλεμος, που αλλάζει τις ιδέες των ανθρώπων για την

ίδια τη ζωή, και των φωτογράφων για το τι είναι τέχνη. Είναι ειρωνικό, αλλά οι δύο

παγκόσμιοι πόλεμοι που αποτέλεσαν τροχοπέδη για την ανάπτυξη της τεχνικής της

φωτογραφίας, έδωσαν στην τέχνη υλικό για σκέψη και ανάπτυξη. Από αυτές τις

γενιές του πολέμου βγαίνουν καταπληκτικοί φωτογράφοι, με κλασσικότερο ίσως

παράδειγμα τον Robert Capa. Όμως όλα αυτά ίσως να μην συνέβαιναν αν δεν υπήρχε

η ταυτόχρονη ανάπτυξη των μηχανών. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας 1930-1940

σημαντική θα είναι και η προσφορά της γερμανικής μηχανής Leica, που κυκλοφόρησε

το 1925. Μικρή, εύχρηστη και με εναλλασσόμενους φακούς. Το 1932 η Zeiss θα

κυκλοφορήσει την Contax που θα γίνει ο κύριος ανταγωνιστής της Leica. Οι μικρές

και ‘βολικές’ μηχανές θα γίνουν σιγά σιγά το αγαπημένο εργαλείο των ερασιτεχνών

και των επαγγελματιών φωτογράφων. Η βελτίωση της ποιότητας των φιλμ και των

φακών μετά το 1945, θα τις κάνουν ακόμα πιο προσιτές και αξιόπιστες. Η αντίληψη

των φωτογράφων για τον τρόπο που πλησιάζουν τα θέματα τους προσαρμόζεται

ανάλογα. Οι συνθήκες που θα επικρατήσουν κατά την επόμενη περίοδο θα

συντελέσουν στην απελευθέρωση των φωτογράφων από τους τεχνολογικούς

περιορισμούς και θα τους επιτρέψουν να εργαστούν πιο δημιουργικά. Βλέπουμε

λοιπόν πως η εμφάνιση της μηχανής 35 mm άλλαξε την ίδια την τέχνη της

φωτογραφίας, απλά κάνοντας πιο εύκολη την λήψη εικόνων. Ταυτόχρονα κάνει πιο

αντιληπτό, επιτρέποντας στο φωτογράφο να χρησιμοποιεί την μηχανή περίπου σαν το

μάτι του, ότι η φωτογραφία, όπως λέει ο Bresson, έχει τη δυνατότητα να πιάσει τη

‘στιγμή’. Ταυτόχρονα δημιούργησε το αίτημα για την ανάπτυξη νέων καινοτομιών στο

χώρο της φωτογραφίας.

    3.2. Η απαίτηση του ερασιτέχνη φωτογράφου

Με τον όρο ‘ερασιτέχνης φωτογράφος’ εννοούμε τον άνθρωπο που προσπαθεί να

δημιουργήσει τέχνη, και αυτόν που τραβάει φωτογραφίες με σκοπό την

απομνημόνευση κάποιου γεγονότος ή θεάματος. Πιστεύω ότι είναι αυτός ο

φωτογράφος που περισσότερο θέλησε την δημιουργία μιας σχετικά καλής SLR

μηχανής μικρού μεγέθους. Οι επαγγελματίες φωτογράφοι, για πολλά χρόνια μετά την

εμφάνιση της Contax S συνέχιζαν να χρησιμοποιούν Leica μιας και έδινε πολύ

καλύτερα οπτικά αποτελέσματα. Επιπλέον η SLR δεν επηρέασε την τέχνη της

φωτογραφίας όσο η εφεύρεση της μηχανής 35 mm. Μικρή απόδειξη γι' αυτό αποτελεί

το γεγονός ότι στο [1] που είναι βιβλίο της φωτογραφικής αισθητικής δεν υπάρχει

αναφορά για την πρώτη SLR 35 mm με πεντάπρισμα. Τα προβλήματα που

δημιουργούταν από την παράλληλη θέαση και την έλλειψη γνώσης για το ακριβές

σημείο εστίασης, μπορούσαν να τα αναπληρώσουν με την πείρα που είχαν αποκτήσει

από τις χιλιάδες φωτογραφίες που είχαν τραβήξει (χαρακτηριστικά ο Garry Winograd

άφησε 3000 φιλμ ανεμφάνιστα ,δηλαδή κοντά στις 100000 φωτογραφίες, μετά

θάνατον). Ο απλός ερασιτέχνης φωτογράφος που δεν είχε τον χρόνο ή το χρήμα για

τέτοιους πειραματισμούς ήθελε κάτι πιο αξιόπιστο και ευκολόχρηστο από τις

viewfinder μηχανές, που θα του επέτρεπε όμως να έχει τον έλεγχο πάνω στη

διαδικασία λήψης. Για όλα λοιπόν τα πλεονεκτήματα τα οποία αναφέρονται στο πρώτο

κεφάλαιο, ο ερασιτέχνης φωτογράφος θέλησε μια καλή SLR μηχανή χωρίς τα

προβλήματα των viewfinders, ή των SLR χωρίς πεντάπρισμα.

    3.3. Οικονομικοί λόγοι

Τέλος, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι οι εταιρίες φωτογραφικών

μηχανών είναι πάνω απ 'όλα εταιρίες. Επιζητούσαν μεταξύ άλλων και το κέρδος το

οποίο προκύπτει, ειδικά στα φωτογραφικά προϊόντα, μέσα από έντονο ανταγωνισμό,

που το όνομα μιας φίρμας έχει μεγάλη αξία και η υστέρηση σε κάποιον τομέα μπορεί

να σημαίνει το χάσιμο αυτής της καλής φήμης. Αυτό δεν μειώνει την προσπάθεια

τους, που ειδικά τα πρώτα χρόνια μόνο ως ρομαντική μπορεί να παρουσιαστεί, αλλά

ούτε και μπορεί να παραγνωριστεί.__

                                                                             Το κείμενο από :

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΚΡΗΤΗΣ